MUSTAFA KEMAL'İN AĞZINDAN VAHİDETTİN

Mustafa Kemal'in Ağzından Vahidettin - Falih Rıfkı Atay, Pozitif Yayınları, Ekim 2005


Mustafa Kemal Atatürk, Kurtuluş Savaşı ile milli mücadeleyi anlattığı tek belge olan "Nutuk" dışında, anılarını 1926 yılında Hakimiyet-i Milliye gazetesinde yayınlanmak üzere Falih Rıfkı Atay'a anlatmıştır.

Anılar 3 kısım olarak düşünülmüş; 1.Dünya Savaşı ile ilgili olanlar, savaş sırasında İstanbul'daki faaliyetlerine ait olanlar ve sonunda Kuvayı Milliye dönemine ait olanlar... İlk kısmı yazılmaya başlanmış, ancak burada ismi geçen önemli yabancı kişilerin de etkisinden olsa gerek, hükümetin ricası üzerine birinci kısmın sonunda Atatürk anıların yazılmasını durdurmuş. Bu kitapta, Dünya Savaşı'nın başlamasından Atatürk'ün Samsun'a çıkışına kadar geçen süre içerisinde yaşanan olaylar anlatılmaktadır. Zaten "Nutuk" da, Atatürk'ün Samsun'a çıkışıyla başlar.

Bugüne kadar en az bilgi sahibi olduğumuz padişahlardan biridir Vahidettin. Belki Osmanlı İmparatorluğu'nun yıkılış dönemine rastlıyor oluşundan, belki de kayda değer herhangi bir eylemi olmamasından kaynaklı bu bilgisizlik, kendisinin özel olarak araştırılmasını ve belli bir dönemin bu şekilde aydınlanmasını gerektirmiştir.

Kitapta, Mustafa Kemal ile Vahidettin'in Almanya yolculukları önemli bir yer tutuyor. Henüz veliaht olan Vahdettin, padişah olan ağabeyi Sultan Mehmed Reşad'ın yerine, müteffikleri olan Alman komutanları ziyaret etmek üzere Almanya'ya gidecektir. Padişah hastadır, bu nedenle böyle bir yolculuğa çıkması sakıncalıdır. Ancak deneyimsiz olan veliahta deneyimli bir kumandanın eşlik etmesi önerilir. Bu kişi de, görevi kabul eden Mustafa Kemal olur. İlk karşılaşmaları, yolculuk öncesi sarayda gerçekleşir. Daha sonra trenle Almanya'ya hareket edeceklerdir. Tren kalkmadan önce, Atatürk, bir gün önceden üniformasını giymesi için teşrifatçısını uyardığı Vahidettin'in sivil kıyafette olduğunu görünce, çevresindekilere nedenini sorar. Basit bir kapristen ileri gelen cevabı duyunca daha fazla bir şey söylemeden trene biner.

Yolculuk boyunca, Atatürk, Vahidettin'e yakın olmayı tercih eder. Ülkenin içinde bulunduğu durumdan hiç memnun olmadığı için, ileride padişah olacak bu kişiliğin aydın, kendi görüşlerini de benimseyecek birisi olacağını umarak bu girişimde bulunur. Ancak, o sıralar Atatürk'ün her dediğini can kulağıyla dinleyen, kendisi de onun lehinde fikirlere sahip olan Vahidettin, tahta çıktıktan sonra tamamen farklı biri olacak, Atatürk'ü bu anlamda büyük hayal kırıklığına uğratacaktır.

Vahidettin'in tek amacı kendini, tahtını kurtarmak olduğundan, bütün imparatorluğu da yalnızca İstanbul'dan ibaret sanmak gafletindeydi. İtilaf devletlerince "hasta adam" denilen Osmanlı İmparatorluğu'na bu anlamda yakışan bir padişah olmuş, herşeyden habersizce, ülkenin savaşarak değil de boyun eğerek kurtarılacağına inanmıştı. Hatta, bu doğrultuda itilaf devletlerine ülke üzerinde sonsuz yetki verirken, Mustafa Kemal'in ayakbağı olacağını düşünüp, onu bir görev icat ederek İstanbul'dan uzaklaştırmak istemiştir. Anadolu'ya gidip ülkeyi kurtarmanın yollarını arayan Atatürk için de bu, bulunmaz bir nimet olmuş, "Bandırma" adlı gemiyle Samsun'a gitmek üzere İstanbul'dan hareket etmiştir.

Yaptığım araştırmalar sırasında, bazı internet sitelerindeki forumlarda, Atatürk'ün Samsun'a çıkışının hurda bir gemiyle ve kimseden habersiz nasıl olduğunu, bunun pek de inandırıcı gelmediği şeklinde yazılarla karşılaştım. İşin aslı yine detaylarda gizli olduğundan, bu konuyu da burada aydınlatmayı uygun görüyorum. Atatürk, ülkenin içinde bulunduğu çıkmazı çözmek için İsmet (İnönü) Paşa ile de sürekli ama gizli temas halinde bulunuyordu. Buluştukları bir gün, önlerine bir harita açtılar. Hangi yoldan, ne şekilde Anadolu'ya gitmenin daha sağlıklı olacağını saatlerce tartıştılar.

Bu sıralarda İstanbul hükümeti de boş durmuyor, Atatürk kendileri için tehlike arz ettiğinden, onu Anadolu'ya sürmek ve orada çürütmek istiyorlardı. Mustafa Kemal'in Anadolu planlarından habersiz, ona Samsun'da olan bir ayaklanmayı bastırması için göreve davet ettiler. Atatürk de bu görevi seve seve kabul ederken, o dönem Genelkurmay Başkanı olan Fevzi Paşa, ikinci başkan Kazım Paşa ve Fevzi Paşa'dan görevi devralıp başkan olan Cevad Paşa tamamen Atatürk' destek olduklarından, görev kağıdı hazırlanırken onun istemiş olduğu maddeleri de eklemeyi, görev yetkilerini genişletmeyi uygun gördüler. Anlaşıldığı gibi, elbette herşey tek başına yapılmadı. Ama bu kadarcık destek bile, Atatürk'ün bir yerlerden başlayıp milleti örgütlemesine yetti.

Eğer bu görev verilmese Atatürk Anadolu'ya gitmeyecek miydi? Mutlaka gidecekti ama o zaman tarihin nasıl bir rota çizeceğini hiç birimiz bilemeyiz. Bandırma gemisiyle yola çıkmak üzereyken bile Karadeniz'de geminin batırılacağı haberini almış, buna rağmen risk alıp yolundan dönmemiş ve Samsun'a varmıştır.

Vahidettin'e geri dönecek olursak, Atatürk yola çıkmadan hemen önce kendisini çağırtmış, kısa bir görüşme yapmıştır. Bu görüşmede Yıldız Sarayı'nın etrafındaki düşman zırhlılarına bakarak Mustafa Kemal'e"Paşa, devleti sen kurtaracaksın!" demiştir. Bunun, düşmana karşı savaşarak değil, onların istediklerini yaparak, şikayet ettikleri konuları düzelterek olacağını anlayan Atatürk saraydan ayrılarak yola çıkmıştır.

Sonunda ülkemizin nasıl kurtarıldığını hepimiz biliyoruz...Günümüzde ise Atatürk gibi düşünenlerin yanısıra Vahidettin gibi düşünenler de mevcut. Peki biz bu sefer hangisini seçeceğiz?...